Bir Kurucu Metin: Vesîletü’n-Necât’ın Etkileri Üzerine Bazı Mülahazalar

“Kurucu metin”, edebî hayat açısından, yeni bir türün, tarzın ve geleneğin oluşmasını temin eden metindir. Diğer bir ifadeyle, düşüncede ve sanatta yeni bir yol inşâ eden metinlerdir. Bu metinler, kavramlara içinde alışılmışın dışında anlamlar yükleyen, yeni usul ve esaslar telkin eden ve içinde yaşanılan zamanı tavsif ve tahlil eden metinler. Fakat bunu yaparken, tarihî hakikatlerden beslenmeyi de ihmal etmeyen metinlerdir. Kurucu metin yerinde bazen “kök metin” ve “zemin metin” gibi ifadeler de kullanılmaktadır. Her üç isimlendirmede de kastedilen mana, hemen hemen aynıdır. Bu metinler, bir yandan telif edildiği dönemde geniş kitleleri etkileyerek gelenek oluşturduğu gibi, daha sonraki dönemlerde edebî ve sosyal hayatı derinden etkileyen metinlerdir. Vesîletü’n-Necât, altı yüz yıldır geniş bir kültür coğrafyasında okunan, tercüme edilen, nazireleri yazılan ve şerh edilen bir kurucu metindir. Bu eser, kelimenin tam anlamıyla bir şaheserdir. Bu tebliğde eserin “kurucu” vasfına dair bazı değerlendirmeler yapılacaktır. Özellikle eserin, edebî değerine işaret edilerek millî birliği tesis etme yönüne işaret edilecektir.