Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati

Avusturyalı ünlü Türkolog Prof. Dr. Andreas Tietze, hayatı boyunca Türkiye Türkçesinin tarihi ve etimolojik sözlüğünü hazırlamak için malzeme topladı. Tietze uzun bir süre İstanbul Üniversitesi'nde de öğretim üyesi olarak görev yaptı, bu sözlüğü 7 cilt olarak planladı. Sözlüğün birinci cildi (A‑E harfleri), Prof. Tietze hayattayken kendi yönetimi altında gerçekleştirilen bir Avusturya Bilimler Akademisi projesinin ürünü olarak Avusturya Bilimler Akademisi (ÖAW) ile Simurg Kitabevi (İstanbul) tarafından 2002 yılında yayımlandı. İkinci cildi (F-J harfleri) ise Prof. Tietze'nin vefatından sonra yine Avusturya Bilimler Akademisi tarafından gerçekleştirilen bir projenin ürünü olarak 2009 yılında Avusturya Bilimler Akademisi Yayınevi tarafından (Türkçe olarak) yayımlandı.

TÜBA, başlattığı bu proje ile daha önce yayımlanan bu iki cildi yeniden gözden geçirerek ve kalan diğer ciltleri de yayımlayarak eseri tamamlamayı amaçlıyor. Prof. Tietze’nin ömrünün büyük kısmını verdiği ve metin tarama yöntemiyle 700 yıllık bir döneme ait çok sayıda kitabın incelenmesini içeren titiz bir çalışmanın ürünü olan Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati; 60 bin civarında maddeyi içeriyor. Eser, 14. yüzyıldan başlayarak Eski Anadolu ve Rumeli Türkçesi ve 20. yüzyıl sonuna kadar standart Türkiye Türkçesini kapsıyor, 19. yüzyılda Yunan ve Ermeni harfleriyle yayımlanmış bazı kitapların ve 20. yüzyılda Anadolu’da ve Rumeli’de derlenmiş diyalekt metinlerdeki kelimeler ve argo kelimeleri de içeriyor. Tietze ayrıca Lugat'ta  “eski-yeni” ve köken ayrımı yapmaksızın bulduğu Türkiye Türkçesinde kullanılan tüm kelime ve örneklere yer veriyor.

2014 yılında, Prof. Tietze’nin varislerinden tüm ciltlerin telif ve hakları ile ilgili yayınevi ve Avusturya Bilimler Akademisi’nden 1. ve 2. ciltlerin yayın hakları da dahil, ÖAW ve yazarın varislerinden Prof. Tietze’nin hayattayken yapmış olduğu çalışmalarını kapsayan tüm yazı ve belgeler TÜBA tarafından teslim alındı.

2015 yılının ilk yarısında Andreas Tietze ile ilk iki cildin çalışmalarında görev almış bilim insanlarını da içeren bir ekip oluşturularak sözlüğün yayına hazırlık çalışmalarına başlandı ve proje için Kalkınma Bakanlığı’ndan mali destek sağlandı.

Prof. Dr. Semih Tezcan ve proje ekibi tarafından daha önce büyük boy olarak yayımlanan iki cilt gözden geçirilerek daha kullanışlı boyutlarda üç cilt (A-B,C-E, F-J) halinde yeniden düzenlendi. İlk kez yayımlanan 4. cilt (K-L) de Andreas Tietze’ye ait taslak ve malzemelere sadık kalınarak hazırlandı. TÜBA 2016 yılı Aralık ayında A-L harflerini kapsayan dört cildin baskısını gerçekleştirdi. Projenin ilk yürütücüsü Prof. Tezcan'ın Eylül 2017'de vefatının ardından Lugat'in 5. cildi (M-N) Prof. Dr. Emine Yılmaz ve Prof. Dr. Nurettin Demir editörlüğünde Haziran, 6. cildi (O-R) Eylül 2018'de yayımlanırken, 7. cildi (S-Ş) Mayıs, 8.cildi (T-V) Kasım ve 9. cildi (Y-Z) Aralık 2019'da, 10. cildi (Dizin) ise Şubat 2020'de tamamlanarak bilim dünyasının faydasına sunuldu. Bu şekilde dizin de dahil eserin tüm ciltleri mevcut özgün taslak ve malzemelere dayalı olarak yayımlandı ve proje tamamlandı. Aralık 2021'de ise eserin gözden geçirilmiş ve Tietze Ailesinden gelen ek belgeler ışığında genişletilmiş olan 2. baskısı tam set halinde 8 cilt olarak yayımlandı. Gelen yoğun talep üzerineyse 2023 yılında 3. baskı gerçekleştirildi.

Satın almak için tıklayınız