Millî Mücadele Döneminde Aydın Yahudileri

15 Mayıs 1919’da başlayan Yunan işgali başta İzmir olmak üzere tüm Batı Anadolu’da büyük bir tahribat yaratmıştır. Aydın da ilerleyen Yunan ordusunun en çok tahribat yarattığı yerleşimlerden biri olurken, bu şehirdeki Yahudi Mahallesi ve sakinleri de Yunan işgalinin yaratacağı tüm zorlukları yaşamıştır. Evleri, mağazaları, dükkânları yakılan, öldürülen, yaralanan, malları talan edilen pek çok Aydınlı Yahudi olmuştur. Aydın Sancağı'nda Yahudiler, Aydın, Nazilli ve Söke kazalarında yaşıyorlardı. Yunan işgali öncesi Aydın Sancağı’nda Türkler ve Rumlardan sonra 3 bin 600 nüfusuyla en kalabalık cemaat Yahudilerdi. Yunan işgali öncesi barış içinde yaşayan Aydın’da topluluklar, işgalle birlikte büyük bir sarsıntı geçirmiştir. Aydın Yahudi Cemaatini sarsan en büyük felaket ise Yunanlıların Aydın ve çevresini işgal etmesiyle başlamıştır. Yunan işgali öncesi cereyan eden Rumlar ve Yahudiler arasındaki sürtüşmeler Millî Mücadele yılları boyunca da devam etmiştir. Yunan ordusu daha Aydın’a gelmeden önce kentteki Yahudi mağazaları Rum halkı tarafından yağmalanmış, cemaatin ileri gelenleri tartaklanmış, hatta ölenler bile olmuştu. Aydın şehrinin Yunanlılar tarafından işgalinde de benzer görüntülerle karşılaşılmıştır. Türklere yardım eden Catan ailesinin evi Yunanlılar tarafından yakılmıştır. Kaynaklar Yunan işgali sırasında Yahudilerin ekonomik anlamda da büyük kayıplar verdiğini kaydetmektedir. Yunan baskısı ve savaş Aydın’da birinci büyük Yahudi göç dalgasının yaşanmasına neden olmuştur. Pek çok Aydınlı Yahudi aile daha güvenlikli gördükleri Nazilli, Denizli, Eğridir ve Antalya ile Rodos adasına sığınmışlardır. Millî Mücadele sonrası Aydın Yahudi Mahallesi tamamen yanmış bulunuyordu. Yangının ardından ise Yahudilere ait neredeyse hiçbir şey kalmamıştı. Aydın Yahudi Mahallesi sakinleri İzmir üzerinden Mısır, Rodos, Fransa, Arjantin ve Uruguay’a doğru göç etmişlerdir. Aydın’dan ayrılarak Arjantin’e gelen Yahudiler, burada Aydın isimli bir semt kurmuşlardır. Aydın’da ise savaş öncesinde 3 bin-3 bin 600 civarında seyreden Yahudi nüfusu savaş sonunda hiç kalmamıştır. Arşiv belgeleri, istatistikler, basın taraması, inceleme eserlerden yararlanılarak hazırlanan çalışma bu başlıkta ilk kez araştırma konusu olmaktadır.

Atıf vermek için tıklayın.

Not: Crossref'te bulunan "Actions" sekmesi üzerinden atıf metnine ulaşabilirsiniz.