Millî Mücadele Döneminde Koçgiri Ayaklanması ve Dersim’e Etkisi

Doğu Anadolu’nun bazı bölgelerinde asırlar boyu aşiret hayatı varlığını sürdürdü. Sosyal, siyasal, kültürel, askerî, dinî-mezhebî yapılar ve yaşam kültürü aşiretlerin ileri gelenlerince şekillendirildi, yönlendirildi ve bu çerçevede bir hayat tarzı oluştu. Bu sosyal yapı, zaman zaman kimi asayiş olaylarına ve toplumsal hareketliliklere de yol açtı. Koçgiri ve Dersim bölgesi uzun yıllar seyit ve ağaların elinde geleneksel derebeylik düzeni ile idare edildi. Bu durum yer yer çeşitli ayaklanmalara neden oldu. Millî Mücadele döneminde Dersim yöresinin tanık olduğu en önemli olay Koçgiri İsyanı idi. Çoğunluğu Alevî olan Koçgiri aşireti, Sivas ve civarında yerleşmiş, beş büyük kabileden meydana gelen bir aşiretti. Liderleri Alişan ve Haydar Bey isminde iki kardeşti. Koçgiri İsyanı olarak başlayan ve yayılan bu hareket Dersim sorunu olarak gelişim gösterdi. Bunun üzerine sorunun yatıştırılması maksadıyla bölgeye heyetler gönderildi. Mustafa Kemal Paşa, Seyit Rıza’dan sükûnetin muhafazasını rica etti. Koçgiri İsyanı, Batı’da genel bir taarruz içinde bulunan Yunan kuvvetlerinin işinin kolaylaşmasına etki etti. Batı Cephesi’nden önemli bir askerî kuvvetin isyanı bastırmak maksadıyla bu muharebe bölgesinden alınarak doğuya intikal etmesi Batı Cephesi’nde Türk askerî gücünün zayıflamasına neden oldu. Bu yetersizliğin de bir sonucu olarak Türk Ordusu Sakarya’nın doğusuna çekildi ve Ankara düşman tehdidine açık hale geldi. İsyan bastırıldıktan sonradır ki Sakarya Zaferi kazanılabildi. Şayet isyan bastırılamasa ve daha geniş bölgelere yayılsa idi Yunan ordusunun ilerleyişini engellemek ve Ankara yakınlarında durdurmak zor olabilir, hükümet merkezi Kayseri’ye kadar çekilmek zorunda kalabilirdi. Öte yandan bu isyanın Orta Karadeniz bölgesinde gelişme gösteren Pontus İsyanı ile paralellik göstermesi ve aynı zaman diliminde gerçekleşmiş olması da dikkat çekiciydi. Bu iki isyan hareketi başarılı olsa ve coğrafî olarak birleşebilselerdi, Millî Mücadele zor duruma düşebilirdi. Bu anlamda Koçgiri İsyanı ve bastırılması Türk Millî Mücadelesi açısından çok önemli sonuçlar doğurmuş ve sonraki gelişmelere etki etmiştir.

Atıf vermek için tıklayın.

Not: Crossref'te bulunan "Actions" sekmesi üzerinden atıf metnine ulaşabilirsiniz.