Millî Mücadele Döneminde Diyarbakır

Diyarbakır, sahip olduğu coğrafi konum ve ekonomik potansiyeli nedeniyle tarih boyunca birçok medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Birinci Dünya Savaşı senelerinde tehcir ve muhacir güzergâhı olan Diyarbakır, bu dönemde önemli gelişmelere sahne olmuştur. Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra İngilizler Antep, Urfa ve Maraş’ı işgal etmiş ve işgal sahasına Diyarbakır’ı da dâhil etmeye çalışmıştır. Bu amaçla Osmanlı Devleti’nin bölgedeki nüfuzunu kırmak için yoğun bir çaba göstermiştir. 15 Eylül 1919’da imzalanan Suriye İtilafnamesi gereğince Antep, Urfa ve Maraş bu defa Fransızlar tarafından işgal edilmiştir. Fransızların Diyarbekir Vilayeti’ni işgal sahasına dâhil etme girişimi bölgede ciddi tedirginlik ve tepkilere neden olmuştur. Güney illeri ile İzmir’in işgali Diyarbakır ve çevresinde gerçekleştirilen mitingler ve çekilen protesto telgraflarıyla lanetlenmiştir. Özellikle İzmir’in işgaline gösterilen tepkiler birçok şehirde olduğu gibi Diyarbakır’da da millî bilincin ve istiklal ruhunun yeşermesine zemin hazırlamıştır. Bu süreçte Müdafaa-i Vatan ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri teşekkül etmiştir. Mütareke dönemindeki belirsizlik, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu vaziyet ve İtilaf devletlerinin bölgedeki politikalarının etkisiyle Diyarbakır’da Kürt Kulübü kurulmuştur. Diyarbakır Kürt Kulübü, Osmanlı Devleti’ne ve Millî Mücadele’ye karşı muhalif bir siyaset takip etmiştir. Ancak Diyarbakır kamuoyu, gerek Kürt Kulübü’nün ayrılıkçı politikalarına ve gerekse de Kürt Teali Cemiyeti’nin temsilcisi Şerif Paşa’nın Paris Konferansı’nda Ermeni delegasyonu ile iş birliği yapmasına tepki göstermiş, tercihini Millî Mücadele’den yana ortaya koymuştur. Bu bağlamda Millî Mücadele’de Diyarbakır Millî Mücadele’nin tarafında hareket etmiş, askeri zaferlerden hemen sonra Diyarbakır ve bağlı kazalarda mitingler ve zafer yürüyüşleri tertip edilmiştir.

Atıf vermek için tıklayın.

Not: Crossref'te bulunan "Actions" sekmesi üzerinden atıf metnine ulaşabilirsiniz.