Millî Mücadelede Bitlis’te Bir Aşiret Reisi: Hacı Musa Bey

Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra Doğu Anadolu Bölgesi önemli bir krizle karşı karşıya kaldı. Mütarekenin 24. maddesi altı doğu vilayetinde bir karışıklık çıktığında buraların işgal edileceği ve İtilaf devletlerinin kontrolüne bırakılacağı hükmünü taşıyordu. Birinci Dünya Savaşı boyunca bölgedeki Ermenileri kendi politikaları için kullanan İngilizler şimdi bu bölgede bir Ermenistan inşası sürecine giriyorlardı. İstanbul’da mütarekeden bir ay sonra kurulan Vilâyât-ı Şarkiyye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Bitlis’in de yer aldığı bu altı vilayetin Osmanlı sınırları içinde kalması için her türlü mücadeleyi göze aldığını açıklamıştı. Diğer yandan İngiliz Binbaşısı Noel, Diyarbakır, Van ve Bitlis’i içine alan bir bölgede Kürdistan devletinin inşa edilebileceğini iddia ediyor bu devlete Musul Vilayeti’ni de dâhil ediyordu. Hem Ermenistan hem de Kürdistan tehlikesine karşı bölge halkını uyarmak, Osmanlı birliği altında tutmak için tedbirler alınması gerekiyordu. Askerî ve idari alanda alınması gereken bu tedbirler, bölgedeki Osmanlı idarecileri tarafından başkente yazılan telgraflarda dile getirilmişti. 15. Kolordu Kumandanlığı’na atanan Kazım Karabekir Paşa, 9. Ordular Kıtaatı Müfettişliği’ne atanan Mustafa Kemal Paşa, Van Valiliği’ne atanan Haydar Bey ilk iş olarak bu tehlikelere karşı tedbir almak yoluna gittiler. Bunun için bölge halkı ve eşrafı ile bağlantıya geçip müdafaa-i hukuk cemiyetleri etrafında birleşilmesi için çalıştılar. Bu çerçevede Mustafa Kemal Paşa, Birinci Dünya Savaşı sırasında Bitlis-Diyarbakır hattında Ruslara karşı savaşırken tanıdığı Mutki Milis Kuvvetleri lideri Hacı Musa Bey ile bağlantı kurdu, onu mevcut durumdan ve tehditlerden haberdar ederek başlayacak olan mücadelede destek istedi. Bu çağrısına olumlu cevap alınca da Musa Bey’i Erzurum Kongresi Heyet-i Temsiliyesi’ne üye olarak seçtirdi. Hacı Musa Bey’in bu görevi Sivas Kongresi’nde genişletilen ve bütün Anadolu’yu temsil eden Heyet-i Temsiliye’de de devam etti. Hacı Musa Bey, Mustafa Kemal Paşa ile diyalog halinde bölgedeki Ermenistan ve Kürdistan kurulması riskine karşı Mutki Aşireti Reisi olarak destek verdi. Bu çalışmamızda, arşiv belgeleri ve diğer kaynaklar etrafında Millî Mücadele sırasında Bitlis’te bir aşiret reisinin çalışmaları ve Mustafa Kemal Paşa’nın bölgedeki dini ve siyasi liderlerle ilişkileri ele alınacaktır.

Atıf vermek için tıklayın.

Not: Crossref'te bulunan "Actions" sekmesi üzerinden atıf metnine ulaşabilirsiniz.