Doğuda Yerel Bir Millî Mücadele Önderi: Cihangirzade İbrahim

Cihangirzade İbrahim, 1908-1911 yıllarında İran’da Meşrutiyet taraftarlarına yardım için kardeşleri Hasan ve Aydın ile Şahçılar ve Ruslara karşı savaştı. Ardından Kafkas Gönüllü Birliği ile Edirne’nin geri alınışı ve Batı Trakya’nın kurtuluşu için Teşkilat-ı Mahsusa adına savaştı. Cihangirzade İbrahim, 18 Ocak 1919’da Cenubi Garbi Kafkas Hükûmeti Muvakkate-i Milliyesi’nin kurucusu ve Reis-i Cumhuru’dur. Beş buçuk ay sonra 13 Nisan 1919 tarihinde İngilizler, parlamento binasını işgal edip hükûmet başkanı Cihangirzade ve hükûmetin 35 isminin tutuklayarak Cenubi Garbi Kafkas Hükûmeti’ne son verdiler. Kars’taki hükûmetin direniş meşalesi daha batıda Erzurum ve Trabzon örgütlenmeleri tarafından devralındı. Cenubi Garbi Kafkas Hükûmeti tecrübesi Wilson ilkelerini esas alarak kurulsa bile bölgesel hükûmetlerin yaşama şansının yok denecek kadar az olduğunu gösterdi. Millî Mücadele’nin önderlerine yerel kurtuluş mücadelesinin geniş katılımlı dahi olsa başarı şansının olmadığını, başarılı olmanın yegane yolunun yerel mücadelenin birleştirilmesi, bütün ülkenin kurtarılması noktasında yeniden örgütlenmesi gerektiği yönünde düşünmelerine neden oldu. Bu çalışmada gerek TİTE, gerek Osmanlı ve İngiliz Arşiv vesikaları ve gerekse dönem anlatılarından ve gerekse de Cihangirzade İbrahim Bey’in kızı Ayten hanıma intikal eden Cihangirzade İbrahim Bey’in Hatıraları ve hükûmete dair belgeleri içeren evrak-ı metrukesinden hareketle Doğu’da yerel bir direnişin önderi olarak Cihangirzade İbrahim’in faaliyetleri irdelenecektir. Özellikle Cihangirzade’nin evrak-ı metrukesi ve hatıraların yerel bir direniş hareketinin anlaşılmasında önemine dikkat çekilecektir.

Atıf vermek için tıklayın.

Not: Crossref'te bulunan "Actions" sekmesi üzerinden atıf metnine ulaşabilirsiniz.