Millî Mücadele Döneminde Zonguldak

Kömür rezervi bakımından zengin bir bölge olan Zonguldak, bu özelliğinden dolayı I. Dünya Savaşı’nın Osmanlı Devleti’nin aleyhine sonuçlanmasıyla birlikte İtilaf devletlerinin hedefi haline gelmiş ve akabinde Zonguldak’a asker çıkaran ilk ülke Fransa olmuştur. Zira Fransız sermayedarlar uzun süredir burada yatırım yapmaktaydılar ve Fransa’nın bu yatırımları başkasına kaptırmak gibi bir niyeti yoktur Nitekim Fransa, Mondros Mütarekesi’nin 7. maddesini öne sürerek kömür ocaklarında asayişi korumak bahanesiyle 8 Mart 1919’da Zonguldak’a asker çıkarmıştır. Bu durum karşısında Zonguldak halkı herhangi bir tepkide bulunmamıştır. Zira İtilaf devletlerine karşı gelindiği takdirde işlerin daha da kötüye gideceği düşünülmektedir. Zonguldak’ta Millî Mücadele bilinci, İzmir’in işgaline verilen tepkiyle oluşmaya başlamış, Sivas Kongresi’nden sonra yörede Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin kurulmasıyla birlikte fiiliyata geçmiştir. Bu durum Fransa’yı tedirgin etmiş ve Fransa olası bir direnişe karşı bölgedeki kuvvetlerini takviye yoluna gitmiştir. Yeterli güce ulaştıktan sonra da Zonguldak ve havalisine tam olarak egemen olmak ve Ankara üzerine yürüyüp TBMM Hükûmeti’ni zor durumda bırakmak amacıyla 8 Haziran 1920’de Ereğli’nin, 18 Haziran’da ise Zonguldak’ın işgal emrini vermiştir. Ereğli halkı Fransızları 19 Haziran’da topraklarından çıkarsa da aynı durum eldeki imkânların azlığından dolayı Zonguldak için mümkün olmamıştır. Yüzbaşı Cevat Rıfat komutasındaki Kuvâ-yı Milliye birlikleri Fransızları Zonguldak’tan çıkaramasa da Ankara yönündeki ileri harekâtlarını ve egemenlik alanları genişletmek yönündeki girişimlerini engellemiş ve Fransızları bir nevi merkeze hapsetmiştir. Yine bu dönemde Fransızlar, Millî Mücadele döneminin tek deniz muharebesi olan Alemdar Gemisi Olayında hezimete uğrarken, esir edilen askerlerini tavizler vermek suretiyle kurtarmıştır. Türklerin Fransızları Zonguldak’tan çıkaramadığı, buna karşılık Fransa’nın da işgal bölgelerinde giderek artan Türk direnişi karşısında zorlandığı bir süreçte Fransa’nın Ankara’yla iyi ilişkiler kurmak istemesi iki taraf arasında diyalog sürecini başlatmıştır. Zira Fransa’ya göre Anadolu’daki çıkarlarını korumanın yolu savaşmaktan değil, TBMM Hükûmeti’yle iyi ilişkiler kurmaktan geçmektedir. Nitekim diyalog sürecinin başlamasıyla birlikte Fransa, Zonguldak mutasarrıfının değiştirilmesi ve bölgedeki Türk jandarma kuvvetlerinin takviye edilmesi karşılığında 20 Haziran 1921’de askerlerini Zonguldak’tan çekmeye başlamıştır. Zonguldak ve çevresindeki Fransız işgalinin sona ermesiyle birlikte Zonguldak, Millî Mücadele’ye daha rahat bir şekilde hizmet etmeye başlamıştır. Bu bağlamda başta İstanbul olmak üzere diğer iller ile Rusya’dan gönderilen silah ve cephane buradan Batı Cephesi’ne sevk edilmiştir. Cepheye askerî malzeme taşıyan vapur ve motorların kömür ihtiyacı karşılanmış ve toplanan yardımlar Zonguldak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile Zonguldak Hilâl-i Ahmer Cemiyeti aracılığıyla Ankara’ya ulaştırılmıştır.

Atıf vermek için tıklayın.

Not: Crossref'te bulunan "Actions" sekmesi üzerinden atıf metnine ulaşabilirsiniz.