Adana’nın İşgali ve Kurtuluşu

Mustafa Kemal Paşa, Mondros Mütarekesi hükümlerini inceledikten sonra işgalin genişleyeceğini öngörüp Adanalılara şimdiden işgal kuvvetlerine karşı koymak için teşkilatlanmalarını ve münasip yerlerde siper kazıp gerekli silah ve mühimmatı temin etmelerini tavsiye etti. Adana önce İngilizler sonra Fransızlar tarafından işgal edildi. İngilizler Anadolu’ya dönen Ermenileri memleketleri neresi olursa olsun Adana’da toplandı. Bu Adana’ya on binlerce Ermeni mültecinin gelmesine sebep oldu. Ermeniler burada bağımsız bir devlet kurmak istediklerinden Türklerin şehri terk etmesi için onlara saldırmaya başladı. Fransızlar işgalin en önemli unsuru olarak gördükleri Ermenileri başlangıçta bu hareketlerinde serbest bıraktılar. Ancak daha sonra onlar da Ermenilerin taşkınlıkları yüzünden birçok problemle karşı karşıya kaldıklarını fark etmişlerdir. Adanalı Türkler işgale karşı direniş örgütleri kurup Kuvâ-yı Milliye etrafında toplandı. Düzenli ordu ilk olarak bu bölgede teşkilatlanmaya başladı. Bu birçok cephede verilen mücadelenin emir komuta çerçevesinde yapılmasına zemin hazırladı. Adana şehir merkeziyle Pozantı, Feke, Haçin ve Kozan gibi dağlık alanlarda ve sahile yakın yerlerde çatışmalar yaşandı. Fransızların desteğini yetersiz bulan Ermeniler Haçin ve Amanoslarda devlet kurduklarını ilan ettiler ama buna destek bulamadılar. Mustafa Kemal Paşa Pozantı’ya gelerek bölgenin idari teşkilatlanmasına dair kararlar alıp uyguladı. Fransızlar Türklerin direnişini kıramayacağını anlayınca Ankara Antlaşmasını imzalayarak bölgeden ayrıldı. Bu çalışmanın amacı Adana millî mücadelesinin ayrıntılarını ve düzenli ordu kurma çalışmalarının ilk defa Güney Anadolu bölgesinde başlatıldığını ortaya çıkarmaktır. Çalışmada millî mücadelenin bölgesel değil topyekûn bir hareket olduğu ele alınacaktır. Çalışmada; Cumhurbaşkanlığı Arşivi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi ve Genelkurmay Başkanlığı’na bağlı olduğu dönemde alınan Askerî Arşiv belgeleri ana kaynak olarak kullanılmıştır. Ayrıca hatırat, anı türünde eserlerle konuyla ilgili çalışmalara da müracaat edilmiştir.

Atıf vermek için tıklayın.

Not: Crossref'te bulunan "Actions" sekmesi üzerinden atıf metnine ulaşabilirsiniz.