Mütareke Dönemi’nde Ankara Sancağında Nüfus Hareketleri (Vilayat-i Şarkiye Mültecileri, Ermeniler ve Araplar)

I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesinin ardından Anadolu’nun diğer birçok vilayetinde olduğu gibi Ankara’da da önemli nüfus hareketleri yaşanmıştır. Savaş sırasında Rusya’nın doğu vilayetlerinde gerçekleştirdiği işgallerin ardından ortaya çıkan Şark mültecileri meselesi bunlardan biridir. Bu sırada Ankara özellikle (gelen bir kısım Türk mülteci bulunsa da) Kürt mültecilerin iskânı için belirlenmiş alanlar arasındadır. Ayrıca İttihat ve Terakki Hükûmetinin izlediği nüfus politikalarının bir yansıması olarak mülteci Kürtler, memleketlerine iade edilmemek ve burada kalıcı şekilde iskân edilmek üzere Ankara’ya sevk edilmiştir. Yine savaş ortamı içerisinde alınmak durumunda kalınan tehcir kararı demografik hareketliliklere yol açan etkenlerden bir diğeridir. İlk etapta Ankara’da tehcir uygulamalarına gidilmemiş olsa da sonraki süreçte tehcirin kapsamının genişletilmesinin ardından kentte de bu doğrultuda adımlar atılmıştır. Malum olduğu üzere tehcir Ermenilere münhasır bir uygulama değildir. Bu kapsamda sorun çıkartan ve sorun oluşturma potansiyeline sahip görülen bir kısım Rum ve Süryani ile kayda değer sayıda Arap da tehcire tabi tutulmuştur. Bu doğrultuda bir kısım Arap’ın da Ankara’ya sevk edildiği anlaşılmaktadır. 1917 senesi sonlarında ihtilal çıkmasının ardından çarlık rejiminin yıkılması ile Rusya’nın savaştan çekilmesi ve akabinde I. Dünya Savaşı’nın nihayet bulması ile yerlerinden (şark mültecileri, Ermeniler, Araplar, Rumlar) edilenlerin memleketlerine iade edilmeleri gündeme gelmiştir. Bu süreçte Ankara’da iskân edilen bir kısım Türk mültecinin memleketlerine sevk edildiği anlaşılmaktadır. Memleketlerine gönderilmemeleri konusunda talimat bulunmasına rağmen menfi hareketleri görülen bir kısım Kürt mültecinin de memleketlerine iade edildiği kayıtlara yansımıştır. Ankara’da geçici iskâna tabi tutulan Arapların ise talepleri doğrultusunda gitmek istedikleri yerler konusunda serbest bırakıldığı anlaşılmaktadır. Bu süreçte tehcir kapsamında kentte bulunan bir kısım Ermeni memleketlerine iade edilirken, kentten başka mahallere sevk edilmiş olan Ermeniler de memleketleri olan Ankara’ya dönmeye başlamıştır. Bu çalışmada I. Dünya Savaşı’nın başlamasından mütareke yıllarının sonuna kadar Şark mültecilerinin Ankara’daki durumları ile tehcir kapsamında kentteki Ermeni ve Arap nüfus hareketleri ele alınmıştır.

Atıf vermek için tıklayın.

Not: Crossref'te bulunan "Actions" sekmesi üzerinden atıf metnine ulaşabilirsiniz.