Plastikleştiriciler; Ftalatlar ve Bisfenoller

Endokrin sistemin işleyişi birçok faktörden etkilenebilir. Endokrin bozucu kimyasal maddeler çevrede çok yaygın bulunan, farklı kimyasal yapılara sahip hormonların sentez, sekresyon, taşınma, metabolizma, bağlanma etkisi veya yıkımını etkileyen ekzojen ajanlardır. İnsanların günlük hayatta aynı anda birçok endokrin bozucu maddeye maruz kaldığı bilinmektedir. Ftalatlar ve bisfenoller plastiklerde “plastizer (plastikleştirici) olarak kullanılan ve dünya genelinde çok yüksek miktarda üretilip kullanılan maddelerdir. Ftalatlar, genelde plastiği yumuşatmak için kullanılırken, bisfenoller polikarbonat plastiklere şekil vermek için kullanılmaktadır. Ftalatların anti-androjenik etkili maddeler olduğu, başta gelişmekte olan erkek üreme sistemi olmak üzere birçok organ ve sistem üzerinde istenmeyen etkilerinin olabileceği belirtilmektedir. Son yıllarda nöroendokrin etkilerinin üzerinde de sıklıkla durulmaktadır. Bisfenoller ise, genelde östrojenik etkili kimyasal maddeler olarak bilinirler ve endokrin sisteme etkilerinin dışında obezite, diyabet ve farklı kanser türleriyle ilişkilendirilmektedirler. İnsanların her iki plastizer grubuna da aynı anda yoğun teması vardır. Henüz bu maddelere tek başına maruziyetin tam etkileri konusunda ciddi soru işaretleri varken, birlikte maruziyetin etkilerini değerlendirmek için oldukça kapsamlı ve mekanistik çalışmalara gereksinim duyulmaktadır. Özellikle prenatal ve erken postnatal maruziyetin azaltılması gerekmektedir. Bunun için başta gebelikte olmak üzere önlemlerin alınması gerekmektedir. Halkın özellikle plastizer maruziyetinin azaltılması konusunda bilinçlendirilmesi gelecek nesillerin sağlığı için büyük önem taşımaktadır.