Topkapı Sarayı Kütüphanesindeki Sanatlı İlhanlı El Yazmaları

Saray kütüphanesindeki İlhanlı elyazmalarının çoğu Kur’an ve Kur’an cüzlerinden oluşuyor. İlhanlı döneminin usta müzehhip ve mücellitleri tarafından tasarlanan büyük boyutlu bu eserler, tezhip ve ciltleriyle İslam kitap sanatının ondördüncü yüzyılın başlarında hazırlanmış başyapıtlarıdır. Aralarında ünlü İlhanlı hükümdarı Sultan Ölceytü Hüdabende ve ünlü vezir Reşîdüddîn için hazırlanan Kur’an cüzleri de bulunuyor. Kimi örnekler İslâm hat sanatının en ünlü hattatlarından Yâkût el-Mustasimî ve Argûn Kâmilî tarafından yazıldı, dönemin ünlü müzehhibi, Bağdat’ta eser veren Muhammed b. Aybek b. Abdullah tarafından tezhiplenmiş ve mücellid Abdurrahman tarafından ciltlendi.

İlhanlı dönemi kitap resmi açısından da ilginç ve önemli elyazmaların hazırlandığı bir dönemdir. Saray koleksiyonundaki bu döneme ait üç el yazma kitaptan ikisi, İlhanlı hükümdarı Gazan Han’ın emriyle vezir Reşîdüddîn’in başkanlığındaki komisyonca hazırlanan genel bir dünya tarihi olan Câmi’ü’t-Tevârîh nüshası, diğeri ise bir Garşâspnâme nüshasıdır. Ayrıca saray albümlerinin birinde yer alan bazı resimler de dağılmış bir Câmi’ü’t-Tevârîh’in Moğol Hanları tarihi ile ilgili, günümüze ulaşmamış bir cildine aittir. İlhanlı döneminin önemli ve ünik resimleri, Safevi Sultanı Şah Tahmasp’ın kardeşi Behram Mirza için hazırlanan albümde yer alan ve Ahmed Musa tarafından yapılmış Mirâcnâme resimleridir. Albümün önsözünü yazan Dust Muhammed, İlhanlı hükümdarı Ebu Said döneminde yaşamış olan ünlü ressam Ahmed Musa’dan “Resmin yüzünden peçeyi indirdi ve o devirde moda olan resmi icad etti.” diye bahseder ve bir Mirâcnâme resimlediğini belirtir. Ancak bu eserden sadece bu albümdeki sekiz sayfada bulunan Mirâc resimleri günümüze ulaştı.

Saray koleksiyonundaki İlhanlı dönemine ait sanatlı elyazmaları ciltleri, tezhipleri, hatları ve resimleri ile dönemin kitap sanatlarının ulaştığı yüksek seviyeyi göstermesi açısından son derece önemli bir koleksiyondur.