Şükûfe-nâme

Üsküdarlı Ali Çelebi’nin Şükûfe-nâme’si, bilinen en eski tarihli ve resimli şükûfe-nâmedir. 1679’da vefat etmiş olan Çelebi’nin günümüze ulaşan tek eseri 1667/8 yılında yazdığı Şükûfe-nâme’sidir. Sekiz nüshası tespit edilen eser, iki ana bölümden oluşmuştur: İlk bölümde çiçeğin önemini anlatan Çelebi; yaşadığı zamanda bahçıvanların yetiştirdikleri çiçeklere ad verme ve defterlerine kaydetme gelenekleri olmasına rağmen onların tavsiflerini yazmadıklarını belirtmiş, eserini yazma sebebini çiçekleri ve yetiştiricilerini unutulmaktan kurtarmak olarak açıklamıştır. Şükûfe-nâme yazarı, bu bölümde Necmeddin Hasan Efendi ve Aziz Mahmud Hüdayî hakkında söz konusu ettiği anlatılarla çiçeğin mistik boyutuna da dikkat çekmiştir. Çiçek tavsiflerinin yer aldığı ikinci ana bölüm ise Ali Çelebi tarafından makale adı verilen dört başlık halinde düzenlenmiştir. Yazar, birinci makalede kadehîleri, ikinci makalede lâleleri, üçüncü makalede sümbüller ve dördüncü makalede ise gül çeşitleri hakkında bilgi vermiştir. Bu bölümde başta zerrîn-kadeh türleri olmak üzere; lâle, sümbül ve gül türlerinden başlık olarak verilen 29 çiçeğin özellikleri, çeşitli çiçek yetiştiriciliği terimleriyle anlatılmış, çiçekler hakkında manzum parçalara da yer verilmiştir. Eserde, lâleye nazaran zerrîn-kadeh yetiştiriciliğine daha fazla önem verildiği görülmektedir.