Müze-i Askerî-i Osmanî Züvvârına Mahsûs Rehber

Sermed Muhtar Alus’un Askeri Müze memuriyeti sırasında hazırlamakla görevlendirildiği ve 1920-1922 yılları arasında tamamlanarak üç kısım halinde basılan Müze-i Askerî-i Osmanî Züvvârına Mahsûs Rehber isimli eseri içerik açısından bir müze rehberinin çok ötesinde bir metindir. Alus’un eseri, müze koleksiyonunu tanıtan bir rehberin özelliklerini aşarak müzeye ev sahipliği etmiş olan Aya İrini Kilisesi’nin tarihçesinden Osmanlı Askeri Müzesi’nin kuruluşuna, müzede bulunan koleksiyonlardan, Osmanlı ve Avrupa askeri tarihi ve teşkilatına kadar çok geniş bir alanı konu alan bir esere dönüşmüştür. Sermed Muhtar Alus’un kitabı, sadece askeri tarihçilik açısından değil Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde farklı sebeplerden dolayı çok fazla yer değiştiren ve zarar gören Askeri Müze koleksiyonunun bir kısmının 20. yüzyılın başındaki durumunun belgelendirilmesi açısından da önem taşımaktadır. Günümüze kadar Askeri Müze hakkında kalem oynatan bütün yazarların doğrudan ve dolaylı olarak referans kaynağı Sermed Muhtar Alus’un bu Osmanlıca rehberi olmuştur. Eserin birinci kısmında Osmanlı Askeri müzesinin kuruluşu ve binası hakkında detaylı bilgi verilmektedir. Eserinin ikinci kısmı erken ve klasik dönemdeki Osmanlı askeri teşkilatı anlatısı ile başlamaktadır. Teşkilat anlatısının ardından askeri sınıfların kıyafetleri, kullandıkları silahlar ve bunların sınıflandırılmasına girilmektedir. İkinci kısmın bir diğer konusu askeri araç ve gereçler genelinde Osmanlı ordusunda kullanılan atlar, çadırlar, tuğ, sancak ve diğer savaş gereçleri oluşturmaktadır. Eserinin üçüncü kısmı metnin en fazla müze rehberi karakterini taşıyan bölümüdür. Bu bölümde “Yeniçeri Kıyafethanesi/Müzesi” ya da diğer adı ile “Elbise-i Atika” koleksiyonunda bulunan askeri sınıflar, bunların görevleri ve kıyafetleri hakkında detaylı bilgi verilmektedir. Bu kısım Sermed Muhtar tarafından Jean Brindesi’nin taş baskı olarak hazırlanan Elbise-i Atika albümündeki çizimler ile desteklenmiştir. Alus’un eseri en son olarak bu devirlerdeki askeri sınıfların üniformaları ve üniformalarda yapılan değişikliklerin anlatımı ile sona ermektedir. Eseri başlı başına değerli kılan bu özelliklerin yanı sıra Osmanlı ve Avrupa askeri tarihi ve teşkilatı, silahların tarihi, Doğu Roma tarihi gibi konularda içerdiği malumat ve bahisler Alus’un rehberini tarih okurları için de ilgi çekici hale getirmektedir. Doç. Dr. Mehmet Mert Sunar ve Zeynep Demir Okyay tarafından hazırlanan eser, günümüz harfleriyle ilk defa yayımlanmıştır.